مقدمه
از آنجا که انسان جزئی از طبیعت است بطور مسلم برای هر بیماری، طبیعت گیاه مداوای ن را عرضه کرده است. انسان هر چه به طبیعت نزدیک تر شود،سالم تر است و بیشتر عمر میکند. به همین دلیل انسان هر چه به طبیعت روی آورد و از نعمات ان بیشتر بهره میبرد، جه درمان بیما ری خود سریعتر،بهتر و مطمئن تر درمان میشود. باید گفت که انسان تنها با داروهای شیمیایی مداوا نمیشود. همهی عوامل طبیعی نقش درمان و دارو و نهایتا نقش پیشگیری را در برابر بیماری ها دارند. وجود گیاهان دارویی در طبیعت یکی ز نعمت های بزرگ اللهی است.
تاریخچه استفاده انسان از گیاهان دارویی
سابقه درمان انسان با گیاهان دارویی به قدمت تاریخ زیست انسان بر روی کرهی زمین است.
انسان به حکم تجربه، علم و اندیشه جانوران بنا به مقتضیات خود در طول عمر حیات در کرهی زمین به کمکگیاهان دارویی خود را مداوا کرد و میکنند. گاهان دارویی در دشتها، مراتع وسیع، جنگلهاو... پیدا میشوند. به دست کسی کاشته نشده و به همت کسی هم ابیاری نشده است.هزاران سال است که بدین منوال در چرخه حیات بوده وطبیعت را آرایش میدهند.
رابطه ی گیاهان دارویی و بیماری
هر خاکی و هر اب و هوایی، بستر انوای از گیاهن داروی است. بنابر این همه چیز در همه جا نمیروید و حکمت خلقت در این است که هر جا بیماری است،قطعا نوع گیاه دارویی آن نیز یافت میشود. از طرفی همه ی گیاهان دارویی در یک فصل خاص نمیرویند. هنوز کسی رابطه بین شیوع بیماری در یک فصل یا یک زمان و وفور گیاهان دارویی ان فصل را جستجو نکرده است.ولی میدانیم که بسیاری از بیماری ها در فصل خاص شیوع پیدا میکنند و بعضی از گیاهان دارویی شناخته شده و ناشناخته نیز در همان فصل به وفور یافت میشوند.
عرق کاکوتی:ضد عفونی کننده، ضد اسپاسم در نارحتی های گوارشی، ضد اسهال،مقوی معده،خلط آور.
بهار نارنج: معطرمقوی اعصاب و قلب، آرام بخش، ضد نفخ.
زیره ی سبز: ضد چاقی، چربی، تنگی نفس، باد شکم، هضم غذاوزیاد کننده ی شیر مادر.
نسترن: تقویت قلب و اعصاب، رفع سردی، رفع کرم روده، دردمعده، سنگ کلیه و اسهال
عرق زینان: ضد نفخ، درمان سوءهاضمه، ضد تهوع، خلط آور،مدر،ضد کرم،ضد اسپاسم،رفع ترشی معده.
عرق مخلوط زیره: نیرو دهنده، ضد نفخ،مقوی معده،درمان سوء هاضمه، اشتها آور، افزایش دهندهی شیر مادر.
شیرین بیان: طعم و طرز مصرف عرق شیرین بیان از پودر و عصاره آن بهتر است.
عرق کلپوره: مقوی، رفع سردرد، درمان ضعف عمل دستگاه گوارش رفع نارحتی های هاضمه و دل درد، رفع درد ناحیه قلب، تب بر.
کرفس:درد شکم، تنگی نفس،تقویت کننده معده
عرق رازیانه:مدر،ضد اسپاسم عضلات،ضد نفخ، مقوی قلب، مقوی معده، درمان سوء هاضمه، خلط آور افزایش دهنده شیر.
شربت سکنجبین:رفع عطش و گرما زدگی، دارای خواص سرکه ی سیب
عرق شنبلیله:نیرو دهنده، رفع کم خونی، ضد دیابت، کاهش دهنده ی قند خون.
شوید:انواع چربی بدن،هضم غذا ،طعم دهنده، معطر، نیرو دهنده، هضم کننده، مقوی معده،افزایش دهنده ی شیر ، درمان سوء هاضمه به ویژه کودکان،رفع استفراغ، مسکن مدر، کاهش دهنده ی چربی خون.
آبلیمو: چاشنی، سرشار از ویتامین ث، ضد اسکوربوت،ضد عفونی کننده.
گلاب:مقوی اعصاب و قلب، پوست، نیکوی رخساز.
بیدمشک: تقویت کننده قلب و معده، ملین، آرامبخش و خون ساز است، ضد سر درد و درد های عضلانی.
شربت توت فرنگی: سرشار از ویتامین ث، حاوی کلسیم و ویتامین آ
نعنا: باد شکن، معالج بواسیر،یچ شکم، رفع اسهال و استفراغ معده.
کاسنی: سردی مقوی معده، تب بر، بیماری های کبدی و کلیوی.
عرق ختمی: نرم کننده ی مخاط ها و دوای بیماری های ریوی،سینه، سرفه و گلو، رفع تحریکات جلدی.
عرق چهار گیاه: ضد نفخ، رفع سوء هاضمه،باد شکن، ضد دل پیچه، مقوی معده، رفع اسهال های عادی.
بید: اثر قاطع ولی کند بر تبها ی مداوم دارد و خواب آور، آرامش بخش، رماتیسم،ضد یرقان.
برگ گردو:درمان درد مفاصل،ضد دیابت(قند)
بابونه:صفرا بر، مدر، بادشکن، اشتها اور.
پونه:ضد سرما خوردگی، سرفه، عفونت.
خارشتر: طبیعت سرد دارد، مدر قوی، تصفیه ی خون و کبد، سنگ کلیه و مثانه و سیاه.
عرق گشنیز: طعم دهنده،ضد سپاس،ضد نفخ، باد شکن.
عرق زیره سیاه: معطر، طعم دهنده، ضد نفخ، ضد اسپاس، ضد میکربف قابض، رفع قلنج نفخی کودکان.
بومادران: دردشکم، بواسیر، ضد عفونت، سرما خوردگی.
گزنه: ضد قند،درمان بالا رفتن فشار خون، کبد، چربی خون و کلسترول.
عرق دارچین زنجبیل: معطر، طعم دهنده، محرک، بادشکن، مغذی، ضد تهوع و اسپاسم.
گل گاو زبان: مقوی، نیکوی رخسار،اعصاب و روان،تنگی نفس،بشاط آور، کلیه و مثاته.
مرزه: درمان نقرس، قلنج، مقوی نیروی هاضمه، نرمی استخان
برگ چنار: بیار سرد، تب بر، معالج تگی نفس، چاق کننده،اعصاب و رعشه.
چهارعرق گرم: تقویت کننده، مفید به حال مسرودین،هضم غذا، نارحتی های معده و شکم.
تارونه: بسیار آرام بخش، مسکن اعصاب، درد مفاصل، خواب آور.
ترکیبات مهم گیاهان دارویی
هر ماده که در گیاهی پیدا شود دارای نقش خاصی در گیاه میباشد. ماده میتواند در ساختمان گیاه برای انجام اعمال حیاتی بار رفته باشد، ماده میتواند در ساختار خواص فیزیکی و شیمیایی گیاه نقش داشته باشد.
روغنهای عطری: مواد عطری، درمان بخش تمیز کننده، ضدعفونی کننده، هضم کننده غذا، ضد درد، ضد نفخ معده و روده و ضد اسپاسم عضلانی می باشند.
مواد پروتئینی: مواد پروتئینی از ترکیب اسید های آمینه ایجاد شده اند. نصف اسید های آمینه را انسان قادر به سنتز آن ها نیست و باید توسط تغذیه ی گیاهی و جانوری وارد بدن شوند.
مواد تلخ مزه: بسیاری از گیاهان دارای زه تلخ هستندمانند کاسنی که خواص دارویی و درمانی دارد. مواد تلخ مزه غیر سمی محرک اشتها بوده و تحریک کننده بسیاری از اندام ها برای فعالیت بیشتر مانند کبد و کیسه صفرا هستند.
فلاونوئید ها: فلاونوئید ها مواد موثری هستند که عمدتا در گیاهان عالی یافت می شوند این مواد انواع سموم بدن را خنثی میکنند.
تاننها: خاصیت ضد درد دارند، لثه ها و پوست دهان را محکم و تمیز میکنند. اثر مثبت روی جدار معده و روده ها دارند.
مواد لعاب دار: وظیفه ی این مواد این است که مایعات را به این مواد متصل میکنند. این مواد موجب کاهش کلسترول خون میشوند. گیاه پنیرک، ختمی و بار هنگ غنی از مواد لعاب دار ویتامینها، اسید های گیاهی و قند ها اشاره کرد.
تهیه و تبدیل گیاهان دارویی
هر گیاهی در طبیعت دارای روند رشدی ویژه خود میباشد. خواص گیاهان در فصول، هفته ها وقتی روز و شب متغیر است به عنوان مثال بعضی از گیاهان به هنگام صبح و بعضی به موقع عصر و شب معطر میشوند. بنابر این ازنظر خواص دارویی، زمان مناسب برداشت محصول دارای اهمیت خاصی است. قسمتهای مختلف گیاه نیز دارای اثرات متفاوت هستند. در بسیاری از موارد ماده موثر عمدتا در برگ، شکوفه، ساقه، ریشه، بذر یا میوه است. همیشه گلها را قبل از ظهر یعنی زمانیکه شبنم یا رطوبت شبانه از بین رفته است جمع آوری میکنند. جمع آوری برگ مورد نظر بعد از غروب آفتاب، انجام میشود. بعضی از گیاهان باید در ظروف سر بسته و یا در پاکت کتانی نگه داری شوند. کسانی که ذخیره سازی میکنند باید مرتبا از نمونه ها بازدید کرده و از آفات و امراض احتمالی آگاه باشند.